Column Introductie streaming audio deel 1-2-3-4-5 en 6 door Jord Groen Triple M Audio

Bij Triple M audio shop zagen we dat al aankomen en zijn we ruim vijf jaar geleden overgestapt van de CD-speler naar streaming audio. De afgelopen jaren is er veel veranderd en het aanbod enorm toegenomen. Voor iemand die wil beginnen met streamen en ook voor mensen die al langer bezig zijn, is soms door de bomen het bos al bijna of helemaal niet meer te zien. Komende weken zal ik hier verschillende onderwerpen behandelen die met het streamen te maken hebben. De visie van Triple M audio shop op het streamen van muziek zal hierin duidelijk naar voren komen.

 

Netwerk-streamers, all-in-one spelers, Bluetooth, Airplay, draadloos e.d. zijn onderwerpen die ik verder niet ga behandelen. Deze hebben niets met high-end muziekweergave te maken en klinken niet beter dan een CD-speler in dezelfde prijsklasse, terwijl streaming audio, mits goed gedaan, overtuigend beter klinkt dan welke CD-speler ook. Bij Triple M audio shop zijn we gespecialiseerd in de hardware van high-end audio streaming, het instellen van de software, optimaal rippen en het aanleggen van netwerken om het maximale uit uw digitale collectie te halen.

 

Streaming audio wordt vaak de opvolger van de Compact Disc genoemd. Wat geheel terecht is. Muziek binnenhalen en afspelen via de computer is voor veel mensen al heel gewoon. iTunes is hierin voor veel mensen het portaal geweest om de CD vaarwel te zeggen. De jonge mensen, die opgroeien met iPods en internet, weten al bijna niet meer wat een CD is.

 

De CD, die ooit is bedacht door Philips en Sony, heeft een opslag capaciteit van maximaal 74 minuten aan stereogeluid met een resolutie van 16 bit en een bemonstering frequentie van 44,1kHz (705.600 bits per seconde, grootte per album ongeveer 680 MB). Vrij beperkt als je bedenkt dat met streaming audio de mogelijkheden vrijwel onbeperkt zijn. Geheugen op een harde schijf kost tegenwoordig ongeveer tussen de €45 tot €55 per terabyte. Muziek met resoluties van 24 bit of hoger en een frequentie van 192kHz (4.608.000 bits per seconde, grootte per album ongeveer 2,5 GB) zijn al geen uitzondering meer. Omdat de muziek wordt opgeslagen op 1 of meerdere harde schijven van soms wel 3 TB per schijf zijn er nauwelijks nog limieten aan de resoluties, opslag en lengtes van muziekstukken.

 

Triple M audio shop heeft de mogelijkheid om alle verschillende formaten die er bestaan om te streamen af te spelen. PCM 16/44.1 tot 32/192, DSD 64 en 128, verschillende verbindingen waaronder USB (synchroon en asynchroon) zijn enkele voorbeelden. Door de verwisselbare inputboards in de DAC’s van Pink Faun hebben we de mogelijkheid alles te kunnen testen op dezelfde basis, zodat we de werkelijke verschillen kunnen laten horen.

 

Volgende week ga ik dieper in op de verschillende manieren om muziek te streamen. Alle conclusies en beweringen die we doen zijn grotendeels gebaseerd op luisteren en experimenteren, en in mindere mate metingen. Uiteindelijk gaat het ultimo om de muziekbeleving. Uiteraard kunt u altijd bij ons langskomen, ook zonder afspraak, voor een demo of persoonlijk advies.

 

 

Met vriendelijke groet,

 

 

Jord Groen, Triple M audio shop
van Deventerstraat 10
3911KH  Rhenen

 

 

 

 

 

 

 

 

 

DEEL 2..

 

 

Als je wilt beginnen met streamen, zijn er een legio mogelijkheden om uit kiezen. Om tot een goede keuze te komen, is het zaak te weten wat je wilt. In dit artikel behandel ik hoe je het streamen het beste kunt opzetten.
Een goed uitgangspunt is de kwaliteit die je wilt behalen. Zoals ik vorige week aangaf moet streaming audio beter klinken dan een CD-speler. De data op de harde schijf is veel beter dan op een CD, zeker met hoge resolutie muziek, bijvoorbeeld 24 bit studiokwaliteit tegenover 16 bit CD-kwaliteit. Er is betere data beschikbaar, maar het klinkt niet beter.

 

Het probleem ligt  voor een groot deel hierbij, dat streaming-audio een manier van afspelen is waar wat meer aandacht aan besteedt moet worden dan afspelen via een CD-speler. Zie het maar zoals een platenspeler, daar moet je ook de nodige handelingen verrichten om het op topniveau te laten klinken. Net zoals maar weinig mensen een platenspeler echt goed kunnen afstellen, zijn er weinig mensen die streaming audio goed kunnen opzetten.  Vaak wordt er dan maar gegrepen naar een all-in-one netwerk-speler en dan nog het liefst een UPnP speler.

 

Nadeel van deze apparatuur is, hoe duur ze ook mogen zijn, dat er bij de ontwikkeling hiervan altijd rekening gehouden moet worden met het hoge gebruikersgemak, zelfs als dit ten koste gaat van de geluidskwaliteit! Nadelen van UPnP zijn, dat niet alle formaten muziek afgespeeld kunnen worden, en doordat de speler van te voren niet weet welke informatie er door de server wordt verzonden moeten bestandsoverzichten elke keer opnieuw opgehaald worden, wat weer tot veel data verkeer leidt waardoor alles traag reageert. Ook hoge resoluties muziek, zoekfuncties en gapless muziekweergave gaan vaak niet goed samen met UPnP. Het is ook altijd afwachten welke updates er beschikbaar komen, hoe goed is alles ondersteund? Je bent daarmee volledig afhankelijk van de fabrikant en niet van derde partijen die er alle belang bij hebben de beste te  willen zijn en dus continu verder ontwikkelen.

 

Gelukkig bestaat er een veel betere (en vaak goedkopere) oplossing. Dat is de muziek streamen via een computer. Het streamen via de computer kent een grote mate van vrijheid ten opzichte van een netwerk-streamer. Computers zijn tegenwoordig zeer compact te krijgen, in kleine behuizingen en kunnen compleet zonder bewegende delen (stil) werken. Als er in de toekomst betere software en/of hardware uitkomt is dit heel eenvoudig toe te passen in de computer.
Dan is er nog het bedieningsgemak. Laat u niet afschrikken door een computer. Het bedienen van de computer is echt niet moeilijker of ingewikkelder dan een media-streamer, juist in tegendeel. Wat wel belangrijk is, en het systeem werkelijk kan maken en breken, is dat de computer goed wordt ingesteld. Dit vereist enige kennis van zaken, maar u krijgt er een streamer voor terug die beter klinkt dan elke CD-speler.

 

Kortom, streaming audio is beter dan een CD-speler en hoeft geen duizenden euro’s te kosten. Met een volledig voor muziek weergave ingerichte computer speelt u op het allerhoogste niveau. Bij Triple M audio shop hebben we verschillende CD-spelers en muziek-streamers in de winkel staan als ook een door Pink Faun ontwikkelde computer speciaal ingericht voor streaming. Deze kan ook bij ons worden aangeschaft. Kom gerust eens langs om deze zelf te vergelijken, en je verder te laten inlichten over streaming-audio via de computer.

 

 

 

Goede geluidskwaliteit begint bij de bron. Als de bron slecht is, zal geen enkele versterker, luidspreker of kabel er een mooier signaal van kunnen maken. Het is dus goed te weten welke formaten er absoluut niet gebruikt mogen worden om muziek mee op te slaan en welke formaten juist wel geschikt zijn.

 

Muziek kan in verschillende formaten worden opgeslagen. Er bestaan meer dan dertig verschillende formaten, die zijn onder te verdelen in twee groepen: lossy en lossless. Enkele lossy-formaten zijn: MP3, OGG Vorbis, AAC en WMA, waarvan MP3 misschien wel het meest bekend is, hier ga ik dan ook wat dieper op in. Bij het comprimeren van PCM (CD-kwaliteit) naar MP3 worden geluiden die door het menselijk gehoor niet worden waargenomen weggelaten, ook worden geluiden die zowel op het linker- als rechterkanaal voorkomen één keer opgeslagen (joint-stereo genaamd). Een MP3 bestand kan dus nooit meer naar het origineel worden teruggezet, het kan alleen het origineel benaderen. Het zal duidelijk zijn dat deze lossy-formaten niet echt geschikt zijn om voor high-end muziek weergave te worden gebruikt. Het voordeel van de lossy-formaten is dat de bestanden heel klein zijn, zo kun je veel muziek opslaan op plekken waar beperkte opslag aanwezig is, zoals op mobiele muziek spelers, ook wel MP3-spelers genoemd. Waar zou die naam toch vandaan komen?

 

Wil je het uiterste uit streaming-audio halen dan moet je muziek opslaan in een lossless-formaat. Ook binnen de lossless-formaten zijn er verschillen. Zo is er lossless-compressed, bekende formaten zijn: FLAC, Monkey’s Audio (APE), Wavpack (WV) en Apple Lossless (m4a).

 

Naast lossless-compressed is er uiteraard ook lossless-uncompressed, bekende formaten daarvan zijn: WAVE (WAV) en AIFF. Het meest interessante formaat is lossless-uncompressed. Omdat te onderbouwen zal ik eerst kort uitleggen hoe lossless-compressed werkt. Ik gebruik hiervoor het formaat FLAC, omdat dat het meest gebruikt wordt.

 

FLAC is een lossless-compressed audio formaat. De bestanden zijn, volgens de ontwikkelaars, gemiddeld 47% kleiner dan de originele PCM bestanden die van een CD komen. De techniek hierachter is dat de bestanden niet worden gecomprimeerd zoals bij MP3, maar worden ingepakt zoals .zip bestanden. Als het FLAC-bestand wordt uitgepakt heb je weer de originele data, zonder kwaliteitsverlies. Het uitpakken van deze bestanden gebeurt real-time tijdens het afspelen en daar zit nou ook de achilleshiel van FLAC. De speler die op dat moment gebruikt wordt, computer of media-streamer, moet dus extra rekenkracht beschikbaar stellen voor het uitpakken. Zowel het uitpakken als de extra rekenkracht die gebruikt wordt, heeft een duidelijke (negatieve) invloed op de uiteindelijke kwaliteit die uit de luidsprekers komt.

 

Het absolute lossless-formaat is PCM, meestal opgeslagen als een WAVE (WAV) of AIFF bestand. PCM bestanden zijn gelijk aan de originele opnames en bevatten dan ook geen enkele compressie in welke vorm dan ook! WAVE is ontwikkeld door Microsoft en IBM, AIFF is door Apple computers ontwikkeld. Vrijwel alle software en streamers herkennen deze formaten. Uit onze luistersessies is gebleken dat WAVE elke keer als beste uit de bus komt. Zeker in J.River media center, maar ook in iTunes met PureMusic en Foobar2000.
 
Muziek die op internet wordt aangeboden heeft in de meeste gevallen een FLAC extensie. Aan te raden is dan ook deze eerst te converteren naar WAVE voordat het afgespeeld wordt. Ook adviseert Triple M audio shop om CD’s naar het WAVE-formaat te rippen. Volgende week ga ik daar dieper op in.

 

 

 

Een manier om muziek op de harde schijf te zetten is de bestaande CD collectie te rippen. Het goed rippen van CD’s is zo belangrijk voor de geluidskwaliteit dat ik daar een apart hoofdstuk aan besteed.
Allereerst een klein beetje uitleg wat er precies gebeurt tijdens het rippen, er gebeuren namelijk twee handelingen die worden samengevoegd tot een. Tijdens het rippen worden eerst de audiogegevens van de CD door een CD/DVD-rom uitgelezen, dus niet afgespeeld! Het  voordeel van het uitlezen van CD’s ten opzichte van afspelen (CD-spelers), is dat de foutcorrectie niet real-time gebeurt, maar de software alle tijd heeft de CD bit-perfect uit te lezen.

 

Is de CD eenmaal uitgelezen dan moet de data worden geconverteerd, de tweede stap. Uit onze luistertests (Pink Faun PC met J.River media center icm een Pink Faun DAC) is gebleken dat er het beste naar WAVE-PCM kan worden geconverteerd, zie ook het artikel van vorige week: formaten. WAVE-PCM is zonder enige compressie, dus de beste geluidskwaliteit. Het uitlezen en coderen van de data zijn handelingen die volledig in het digitale domein gebeuren.
 
De software die wordt gebruikt om de CD te rippen is van erg veel invloed op de uiteindelijke kwaliteit. Bij Triple M audio shop hebben we verschillende pakketten getest (luisteren), te weten: Exact Audio Copy (EAC), dBpoweramp, iTunes, J.River mediacenter en Foobar2000. dBpoweramp is het pakket wat als beste uit onze luistertesten is gekomen.
Zoals ik al eerder aangaf kunnen CD’s het beste naar WAVE-PCM worden geconverteerd. In dBpoweramp is ook de mogelijkheid toegevoegd om te rippen naar FLAC-uncompressed. Volgens de ontwikkelaars is dit vergelijkbaar met WAVE-PCM maar met het voordeel van betere metadata. Bij WAVE treden nog wel eens problemen op met de metadata als je je muziekbibliotheek overzet naar een andere schijf of player. Toch staat bij ons de absolute muziekkwaliteit voorop, en niet de metadata.

 

FLAC-uncompressed hebben wij dus uiteraard uitgebreid getest (Pink Faun PC met J.River media center icm Pink Faun DAC), tegenover WAVE-PCM.  De verschillen tussen beide formaten zijn klein. Toch is de conclusie, gebaseerd op blinde luistertests, dat WAVE-PCM beter klinkt dan FLAC-uncompressed. Dit komt waarschijnlijk door de codec die gebruikt wordt. Bij WAVE (file-extention) wordt de PCM (Pulse Code Modulation) codec gebruikt, terwijl FLAC (file-extention) wel is gebaseerd op PCM (CD) maar zijn eigen codec gebruikt: ook FLAC (Free Lossless Audio Codec) genaamd. Codec is een afkorting voor coderen/decoderen. In ieder geval J.River media center gaat beter om met de PCM-codec dan de FLAC-codec. Dat verklaart dan ook dat WAVE-PCM net wat beter klinkt dan FLAC.

 

Het accuraat rippen van CD’s kan een tijdrovend werk zijn, maar is van essentieel belang. Er bestaat de mogelijkheid om snel te kunnen rippen, de zogenaamde burst-mode. Bij burst-mode worden alle fout-correcties overgeslagen. Dit is wel heel snel maar absoluut geen accurate rip, de geluidskwaliteit is dan meestal ook niet beter dan de originele CD.
Als de CD’s eenmaal geript zijn heb je het grote voordeel van perfecte uitgelezen data en afspelen zonder loopwerk, dus geen real-time foutcorrectie meer. Echter, de data blijft 16bit/44.1kHz. Het mooie van streaming-audio is dat er de mogelijkheid is om hoge resoluties af te kunnen spelen. Met deze zogenaamde hi-res muziek begint streamen pas echt interessant geworden. Volgende besteed ik wat meer aandacht aan deze hi-res muziek.

 

 

Streaming-audio is onlosmakend verbonden met hoge resolutie muziek, oftewel Hi-res music. Wat houdt dit nu precies in, deze Hi-res music?

 

Als een CD als muziekschijf wordt gebruikt volgens de door Philips en Sony vastgelegde standaard (Redbook), dan kan daar maximaal 74 minuten aan stereogeluid op met een frequentie van  44,1 kHz en een resolutie van 16 bit. Dit zogenaamde Redbook is vastgelegd in 1980, alweer ruim 30 jaar geleden! We mogen dus wel aannemen dat dit niet meer van deze tijd is. Studio’s werken al veel langer met hoge resoluties, maar down-samplen de opnames om ze op een CD te kunnen persen. Wil je het maximale uit je apparatuur/muziek halen, dan wil je hier liever niet aan denken. De vraag is dus weer: wat is Hi-res music? Is de standaard CD niet gewoon lage kwaliteit? En bijvoorbeeld 24bit/96kHz de normale kwaliteit.

 

Streaming-audio biedt dus de mogelijkheid om muziek met resoluties tot 32bit/192kHz af te spelen. Nu werken de meeste studio’s al met hogere resoluties. Naarmate de populariteit van streaming-audio toeneemt, komen deze opnames dan ook  steeds meer op de markt. Vanaf verschillende websites is deze zogenaamde Hi-res music te downloaden. Lees downloaden. Kopen op een CD kan niet. Deze beperkt zijn tot 16bit/44.1kHz.

 

In het CD tijdperk was er wel een alternatief wat muziek in een hogere resolutie ten gehore bracht: de super audio CD. De sacd (1999) is volgens een compleet andere manier opgenomen dan de standaard CD (redbook). Het formaat waar sacd op is gebaseerd is DSD (Direct Stream Digital), een standaard CD is gebaseerd op PCM (Pulse Code Modulation). DSD is een 1 bit audio-stream met een frequentie van 2.8224 MHz. Dit komt dus neer op 2822.4 kb/s. PCM (CD kwaliteit) daarentegen heeft een bitrate van 705.6 kb/s. Toch is de sacd nooit echt goed van de grond gekomen, de CD’s zijn vrij kostbaar en goede apparatuur om sacd af te spelen had ook z’n prijskaartje.

 

Ook in de wereld van streaming-audio duikt DSD steeds vaker op. Het streamen van DSD vereist wel software en een DAC die dit formaat aankan. Uiteraard zijn we bij Triple M audio shop uitgebreid aan het luisteren geslagen. We hebben getest met DSD64 en DSD128, tegenover de originele DXD24bit/352.8kHz bestanden. Het DSD formaat kan niet worden bewerkt, studio’s nemen daarom op in DXD (een PCM formaat) wat wel bewerkingen toelaat, waarna er weer heel gemakkelijk naar DSD kan worden geconverteerd.

 

PCM en DSD hebben beide zo hun eigenschappen en klinken beide erg goed. Toch blijft ook bij DSD en PCM een en ander sterk afhankelijk van de opname. Een winnaar willen we dan ook niet aanwijzen. De voorkeur voor DSD of PCM zal bepaald worden hoe iemand naar muziek luistert, naar welke muziek er wordt geluisterd, en wie er naar luistert. Helaas is ook is op dit moment is het aanbod van DSD nog steeds niet erg groot.

 

Om aan de behoefte te voldoen van mensen die naar zowel DSD en PCM willen luisteren, en omdat beide formaten gewoon erg goed klinken, zullen de  toekomstige DAC’s van Pink Faun en de Pink Faun streamer beide formaten af spelen. Bij Triple M audio shop kunt u nu al komen luisteren naar de beide formaten. Het schakelen tussen PCM en DSD is ook zeer eenvoudig in J.River media center, het afspeel programma wat is geïnstalleerd op de Pink Faun streamer, en gewoon te doen van de tablet of smartphone. Beide formaten zijn dus zonder problemen naast elkaar te gebruiken.

 

 

Streamen met een computer (deel 6)
Zoals ik al eerder berichtte, zijn wij van mening dat het streamen van audio en video het beste kan met een computer. Omdat de computer een belangrijk onderdeel van de keten is, ga ik er wat dieper op in.

Hardware
Bij het samenstellen van de hardware is het belangrijk om te weten wat deze moet doen. Zomaar de duurste componenten in een kasje stoppen is er niet bij. Een videokaart is niet nodig om muziek weer te geven, en een geluidskaart is ook overbodig omdat we met een externe DAC werken, wat altijd de voorkeur heeft om de hoogste kwaliteit te behalen. 
Een must is dat de computer wordt opgebouwd zonder bewegende onderdelen, dus ook geen harddisk en geen ventilator. Mede door de doorontwikkeling van de huidige processoren, kunnen deze tegenwoordig volledig passief gekoeld worden. Grote voordeel hiervan is dat de computer 0dB geluid produceert. Er is zelfs geen CD-speler die hieraan kan tippen. Ook met de USB uitgang valt veel winst te behalen, met bijvoorbeeld een apart gevoede USB kaart. Nog mooier is de speciale I2S bridge van Pink Faun, een kaart die de hele USB slag omzeilt en de DAC direct met I2S aanstuurt.

Software
Een computer doet niks als er geen Operating System (OS) op is geïnstalleerd. Bij de Pink Faun audio PC hebben we gekozen voor Windows 8. Zelfs tussen de verschillende Operating Systems zit verschil in geluidskwaliteit, en Windows 8 is het OS wat het beste klinkt in combinatie met J.River media center. J.River media center is op dit moment het meest complete programma om muziek (en film, en foto’s) af te spelen. Ik schrijf op dit moment. Hier zit dus ook de kracht van streamen met een computer. Komen er in de toekomst updates of komt er betere software beschikbaar, dan kan je deze zelf heel eenvoudig installeren, zonder nieuwe hardware aan te hoeven schaffen. Een voorbeeld is het DSD formaat, wat de laatste maanden aan populariteit begint te winnen in de wereld van streaming audio. Veel van de huidige streamers kunnen dit formaat niet afspelen, je zal dus een nieuwe streamer moeten kopen. J.River is met een update gekomen, installatietijd minder dan 2 minuten, waarin een eenvoudige optie is toegevoegd om DSD af te spelen. Het zoeken naar DSD content kan beginnen.
Voeding
De voeding is in elk component dat voor muziekweergave wordt gebruikt een essentieel onderdeel. Dus ook in een audio PC. De meeste computers werken met geschakelde voedingen, die toch behoorlijk wat hoogfrequente  storingen veroorzaken. De Pink Faun audio PC wordt standaard geleverd met een ingebouwde lineaire voeding, wat de geluidsprestaties behoorlijk bevordert, niet alleen van de PC, maar ook van de rest van de set die op dezelfde stroom wordt aangesloten.

Configuratie
In een computer die alleen voor het streamen van muziek wordt gebruikt zijn een hoop processen en toepassingen die standaard op actief staan niet nodig. In de Pink Faun audio PC zijn een hoop van deze processen uitgeschakeld wat resulteert in een dynamischer geluidsbeeld en meer rust. Ook worden functies van het moederbord die overbodig zijn uitgeschakeld in het BIOS, met hetzelfde resultaat. Het leuke van een computer die op Windows 8 draait, is dat er een aantal softwareontwikkelaars zijn die mooie pakketten hebben ontwikkeld die de kwaliteit van het streamen van muziek ten goede komen. Als je jezelf verder wil verdiepen in streaming audio kan je hiermee naar hartenlust experimenteren om zo voor jou het optimale geluid te verkrijgen.

Bediening
Muziek-streamers worden geleverd met een afstandsbediening, en vaak met de mogelijkheid een app te downloaden waarmee deze is te bedienen. Groot gebruikersgemak dus. Gelukkig geld dit ook voor een audio PC. Natuurlijk is J.River media center te bedienen met een muis en toetsenbord, maar speciaal voor dit programma hebben de makers een app (IOS en Android) ontwikkeld waarmee de volledige bediening kan worden overgenomen. Alle opgeslagen muziek wordt getoond, op je tablet of smartphone, met albumillustraties. Of zoeken op artiest, album, genre, etc. en achtergrondinformatie van de uitvoerende artiest wordt automatisch online gezocht en getoond. 

Tot slot
Met een computer haal je een streamer in huis die naar je eigen wensen is te configureren en toekomstbestendig is. Muziek-streamers, met een configuratie door de fabrikant bepaald, zijn in een markt waarin de ontwikkelingen in een razend tempo gaan, al verouderd zodra je er de mee de winkel uitloopt. De fabrikant bepaald waarnaar je luistert en welke updates je krijgt. Nieuwe mogelijkheden worden verwerkt in nieuwe modellen, wil je hier gebruik van maken, zal je toch je portemonnee moeten trekken. Ik beweer niet dat updates voor een computer, die als streamer wordt gebruikt, allemaal gratis zijn, maar de kosten vallen in het niet vergeleken bij de aanschaf van een nieuwe streamer.
De Pink Faun audio PC staat altijd demo klaar opgesteld in de luisterruimte van Triple M audio shop. Kom gerust langs om er eens naar te luisteren, neem eventueel je CD-speler en/of streamer meenemen voor vergelijk. U zult uw oren niet geloven!